INHOUD
Soms kunnen onopvallende en geringe symptomen wijzen op ernstige gezondheidsproblemen. Ze mogen niet worden onderschat. Het is de moeite waard ze te kennen en tijdig een arts te raadplegen. Zeker omdat het mensen van alle leeftijden kan treffen.
Dysfagie (Latijn phagia – eten, dys – met moeite) is een slikstoornis die het eten bemoeilijkt en in extreme gevallen onmogelijk maakt. Dit symptoom komt, tegen de schijn in, relatief vaak voor bij veel patiënten en kan onder andere leiden tot uitdroging en ondervoeding. Daarom is onmiddellijke interventie belangrijk, inclusief voedingsbehandeling.
De slikbeweging bestaat uit een vrijwillig ingeleide orale fase en een van de menselijke wil onafhankelijke faryngeale en oesofageale fase. De eerste stap is het voedsel te verkleinen, te kauwen en met speeksel te mengen, zodat het gemakkelijk door de slokdarm kan passeren. Het voedsel wordt door de tong naar de keel verplaatst, vervolgens trekt het zachte gehemelte samen en wordt het strottenhoofd gesloten (dit voorkomt dat voedsel terugstroomt via de neus en dat voedsel mogelijk in de luchtwegen terechtkomt). Het voedsel komt in de slokdarm en dankzij de peristaltische golven in de maag. Terugvloei van voedsel uit de maag naar de slokdarm wordt voorkomen door de efficiënte werking van de slokdarmsfincter (onderste en bovenste).
Er zijn twee soorten dysfagie:
- orofaryngeale dysfagie (ook bekend als bovenste, pre-oesofageale dysfagie) - problemen treden op voordat de hap de slokdarm bereikt, enkele seconden na het eten. De oorzaak is in 80% van de gevallen neurologische problemen, minder vaak neoplastische veranderingen in het hoofd-halsgebied.
- oesofageale (onderste) dysfagie - problemen treden op wanneer een hap de slokdarm passeert. In 85% van de gevallen wordt dit veroorzaakt door aandoeningen van het spijsverteringsstelsel. Binnen dit type zijn er ook:
- mechanische dysfagie - veroorzaakt door een te geringe breedte van het slokdarmlumen en een verkeerde verhouding tussen de grootte van de hap en de breedte van de slokdarm. Als de doorsnede van de slokdarm minder dan 25 mm is, kan dysfagie optreden, terwijl dysfagie een aanhoudend symptoom is als het lumen van de slokdarm niet meer dan 15 mm bedraagt.
- functionele dysfagie - de oorzaak is een peristaltiekstoornis (motiliteit), dat wil zeggen een abnormale beweging van een hapje door de slokdarm naar de maag.
Symptomen van dysfagie en verschillen tussen odynofagie en keelbal
Patiënten beschrijven de symptomen van dysfagie als het vasthouden, stoppen of vastplakken van een stuk voedsel aan de wand van de slokdarm. Ze hebben de indruk dat er een obstakel is gecreëerd voor de doorgang van voedsel naar de maag. Bovendien kunnen er problemen zijn bij het starten van de slikbeweging (dit geldt bij orofaryngeale dysfagie).
Dysfagie kan ook gepaard gaan met hoesten tijdens het slikken of nachtelijk hoesten, het opgeven van voedsel via de neus, heesheid (aanhoudende heesheid zonder gelijktijdige verkoudheid), het opgeven van onverteerd voedsel, luid slikken of een slechte adem. Tegelijkertijd is het vermeldenswaard dat patiënten tijdens het slikken geen pijn ervaren. Pijn bij het slikken wordt odynofagie genoemd. Dysfagie en odynofagie kunnen gelijktijdig of onafhankelijk van elkaar optreden.
Patiënten hebben geen andere problemen dan slikken. Een keelbal, vroeger ook wel hysterische globus (Globus hystericus) genoemd, is meestal het gevoel van een vernauwing in de keel, een kriebel of een vreemd lichaamsgevoel in de keel. Dit symptoom beïnvloedt echter niet de slikbeweging en is normaal gesproken niet verbonden met andere ziekteverschijnselen. De diagnose van de farynx wordt alleen gesteld na uitsluiting van organische pathologieën in de farynx en slokdarm.
Diagnose van dysfagie
Bij de diagnose is het belangrijk een goede anamnese af te nemen en vast te stellen om welke voedingsmiddelen het bij de dysfagie gaat, hoe lang deze duurt en of het plotseling is opgetreden. Indien dit het geval is, kan dit wijzen op de vorming van een ring in de slokdarm, bijvoorbeeld een Schatzki-ring - een vezelring nabij de verbinding van de slokdarm met de maag. Wanneer dit symptoom verergert, nemen de slikproblemen met vast voedsel toe; dit kan wijzen op een kwaadaardige tumor of een stenose in het kader van refluxziekte. Evenals de aanwezigheid van veranderingen in de slokdarm die het lumen vernauwen: goedaardige, kwaadaardige, ontstekings-, ulceraire veranderingen na bestraling, divertikels en intra-oesofageale ringen en membranen.
Een goed afgenomen anamnese maakt het mogelijk om in tot 80% van de gevallen een correcte medische diagnose van dysfagie te stellen. Dysfagie die alleen optreedt bij het slikken van vast voedsel wijst waarschijnlijk op een mechanische obstructie. Dysfagie die optreedt bij het slikken van zowel vast als vloeibaar voedsel kan wijzen op spier- en zenuwaandoeningen.
Daarnaast moet bij de diagnose gelet worden op de aanwezigheid van bijkomende symptomen, d.w.z. branderig gevoel in de slokdarm, hoesten, oprispingen van voedsel afhankelijk van de lichaamshouding of terugkerende longontsteking.
Een van de screeningsmethoden om patiënten met dysfagie te identificeren is de waterdrinktest (BSE-Bed Side Swallowing Evaluation) of testsubstantie (bijv. Gugging Swallowing Screen (GUSS) of Volume-Viscosity Swallow Test (V-VST)) in verschillende volumes. De volgende stap is de aspiratierisicobeoordeling, evaluatie volgens de PAS-schaal – de mate van contrastpenetratie in de luchtwegen of de FEDSS-schaal – het risico op herhaalde intubatie.
Oorzaken van dysfagie
De oorzaken van dysfagie zijn zeer complex en kunnen vele aspecten van de werking van het menselijk lichaam beïnvloeden. Hieronder vallen:
- aandoeningen van de dwarsgestreepte spieren van de slokdarm,
- neurologische aandoeningen (bijv. beroerte, ziekte van Parkinson, multiple sclerose, polyneuritis) - dit type dysfagie wordt neurologische dysfagie genoemd,
- verschillende pathologieën in mond en keel, hals en nek,
- afwijkingen in de functie van de bovenste slokdarmsfincter,
- vergrote lymfeklieren,
- aandoeningen van de schildklier,
- veranderingen in het osteo-articulaire systeem van de hals,
- sclerodermie en daarbij optredende huidveranderingen,
- neuromusculaire aandoeningen (myasthenie, botulisme),
- (Spierdystrofie, dermatomyositis, in het kader van sarcoïdose, amyloïdose, bij metabole of steroïde myopathieën),
- moeilijk te behandelen infecties bij aids-patiënten en het optreden van Kaposi-sarcomen of lymfomen in het verloop van deze ziekte,
- opzettelijk of per ongeluk ingeslikte vreemde voorwerpen
- stoornissen in de motiliteit van de slokdarm,
- Beschadiging van de structuur van de slokdarm als gevolg van intubatie, ziekte, brandwonden, operatie of adjuvante behandeling (bestraling),
- Medicijnen: cholinolytica (Butylbromide Hyoscine), opioïden, tricyclische antidepressiva, spierverslappers, anxiolytica.
Bovendien verhogen plotseling gewichtsverlies, leeftijd boven 50, alcoholmisbruik en roken het risico op dysfagie.
Complicaties bij dysfagie
De ernstigste complicaties van dysfagie zijn aspiratie of verstikking en aspiratiepneumonie. Andere complicaties kunnen vaker intubatie en tracheotomie van de patiënt zijn (vooral op intensivecareafdelingen). Bovendien verhoogt dysfagie het sterfterisico van de patiënt. Andere veelvoorkomende complicaties van dysfagie en de daaruit voortvloeiende verminderde voedselinname zijn ondervoeding en uitdroging, wat leidt tot een langere ziekenhuisopname, hogere behandelingskosten, slechtere prognose en vaker ontslag naar zorg- en behandelinstellingen.
Behandeling van dysfagie
De behandeling van dysfagie is gericht op het voorkomen van aspiratie (verstikking, onbedoeld inademen tijdens drinken of eten) en de complicaties daarvan (inclusief acute luchtwegobstructie). De behandeling dient aanpassing, compensatie of revalidatie en hangt af van de ernst van de slikklachten. Een lichte aanpassing van de voeding is voldoende. In ernstigere gevallen kan het nodig zijn om het neusslijmvlies te bevochtigen of kunstmatig speeksel te gebruiken.
Bij neurogene dysfagie kan er, in tegenstelling tot andere vormen, een overproductie van speeksel optreden die verstikking kan veroorzaken, wat in extreme gevallen alleen door een chirurgische ingreep kan worden voorkomen. Een andere methode voor de behandeling van dit soort symptomen is neurostimulatie, bijvoorbeeld met de PES-methode, waarbij een stimulatie van 10 minuten gedurende 3 dagen wordt uitgevoerd.
Onder toezicht van een fysiotherapeut kunt u de stimulatie van de slikreflex ook tijdens een maaltijd beïnvloeden door uw lichaamshouding te veranderen en uw hoofd ten opzichte van het lichaam te positioneren.
Het is ook nuttig om te stoppen met roken en koffie drinken, omdat deze het slikproces negatief beïnvloeden, waardoor de onderste slokdarmsfincter te veel ontspant.
De medicamenteuze behandeling van dysfagie vindt alleen plaats bij aanwezigheid van gastro-oesofageale refluxziekte of stoornissen in de tonus van de slokdarmsfincter in het kader van andere aandoeningen.
Bij dysfagie veroorzaakt door morfologische veranderingen worden endoscopische procedures gebruikt voor het verwijden of protheseren van het lumen van de slokdarm, of bij neoplastische laesies wordt brachytherapie toegepast.
Voedingstherapie bij dysfagie
De voedingsaanpassing bij patiënten met dysfagie hangt af van het type intolerante voeding. Wanneer we te maken hebben met het optreden van dysfagie als gevolg van het consumeren van vloeibare voedingsmiddelen, moet de voeding geconcentreerd zijn. In dit geval werken op de markt verkrijgbare preparaten die de consistentie van vloeistoffen veranderen en een soort gelei vormen goed. Ook het concentreren van bijvoorbeeld sappen met aardappelzetmeel of het eenvoudig maken van gelei werkt in dergelijke gevallen goed. Patiënten bij wie dysfagie optreedt als gevolg van het consumeren van vaste voedingsmiddelen, moeten gemengde, fijngemalen voedingsmiddelen met een papachtige consistentie eten. In extreme gevallen, bijvoorbeeld slikproblemen, is voeding via een sonde in de keel noodzakelijk, ongeacht de consistentie van het voedsel. Dit is nodig om ondervoeding en uitdroging en de gevolgen daarvan, zoals een langere herstelperiode, te voorkomen.
De geserveerde gerechten moeten de receptoren in de mondholte stimuleren en de slikreflexen ondersteunen. Het eten dat aan de patiënt wordt geserveerd, moet goed gekruid en aromatisch zijn om peristaltische reflexen extra via geur te stimuleren. Let op, bij patiënten met dysfagie als gevolg van veranderingen in de slokdarm moeten voedingsmiddelen aromatisch zijn, maar tegelijkertijd de wanden van de slokdarm niet irriteren. Ook bij slikproblemen na bestraling is een dergelijke aanpak noodzakelijk, omdat te sterk gekruide gerechten de patiënt kunnen irriteren en braken kunnen veroorzaken, wat het risico op ondervoeding verder verhoogt. In elk geval moet de temperatuur van het voedsel gematigd zijn.
Ook peristaltische bewegingen door het zuigen op ijsblokjes, bevroren fruit of kauwgom kunnen nuttig zijn.
Nutridrinks en andere hoogosmolare producten stellen u in staat om meer calorieën in een klein volume te leveren en hebben bovendien de consistentie van losgeworden gelei, wat ze ideaal maakt voor mensen met dysfagie.
Samenvatting
Dysfagie is de medische term voor een mechanische, functionele, neurologische of structurele stoornis van het slikken. Langdurige problemen met het slikken van zowel vaste als vloeibare voeding verhogen het risico op onder andere aspiratiepneumonie, ondervoeding, uitdroging, een slechtere prognose en dienen onderwerp van medisch advies te zijn. De basis van de behandeling is een aanpassing van de voeding, concentratie van vloeibare voeding en het mengen en malen van vaste voeding. Het zuigen op ijsblokjes, bevroren fruit of kauwgom kan helpen. In het geval van het onvermogen om de juiste hoeveelheid calorieën uit de geconsumeerde voeding op te nemen, kan het nuttig zijn om preparaten met een hoge osmolaliteit in te voeren.
