ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
Ορισμένες δίαιτες κερδίζουν δημοτικότητα, ενώ άλλες ξεχνιούνται. Ωστόσο, ας συνειδητοποιήσουμε ότι δεν υπάρχουν θαυματουργές δίαιτες. Η διατροφή πρέπει πρωτίστως να είναι ένας τρόπος ζωής, όχι απλώς να ακολουθείται για λίγες μέρες ή μήνες. Συνήθως, ο στόχος όλων αυτών των διαιτών είναι η γρήγορη απώλεια βάρους, κάτι που δεν είναι τόσο ευεργετικό για το σώμα. Προβλήματα όπως το φαινόμενο γιο-γιο ή η ξαφνική απόρριψη μιας προκαθορισμένης δίαιτας είναι συχνά. Σε αυτό το άρθρο θα μιλήσουμε για μια διατροφή προσαρμοσμένη στο DNA μας. Είναι πραγματικά τόσο αποτελεσματική;
Τι είναι η Γονιδιακή Δίαιτα;
Το θέμα είναι ότι μια υγιεινή διατροφή μπορεί να σημαίνει κάτι διαφορετικό για τον καθένα από εμάς. Επειδή κάθε άνθρωπος είναι μοναδικός. Κάποιοι χωνεύουν καλύτερα τις πρωτεΐνες, άλλοι τα λίπη και άλλοι τους υδατάνθρακες. Αποδεικνύεται ότι η διατροφή που είναι πιο ευεργετική για το σώμα μας είναι κωδικοποιημένη στο γενετικό μας κώδικα, δηλαδή στο γνωστό DNA. Η γονιδιακή δίαιτα και ο τομέας της διατροφικής γονιδιωματικής βασίζονται στην προσαρμογή της βέλτιστης διατροφής με βάση τον γενετικό κώδικα κάθε ατόμου. Δεν είναι τυχαίο που ονομάζεται εξατομικευμένη δίαιτα. Πρόκειται για την αφαίρεση από το διαιτολόγιο προϊόντων που επηρεάζουν αρνητικά το σώμα, αλλά και πιθανώς την αύξηση αυτών που ανεκτούν καλύτερα. Πρέπει επίσης να κατανοήσουμε ότι πρόκειται για έναν σχετικά νέο τομέα της διαιτολογίας. Η έρευνα και η ανάπτυξη συνεχίζονται. Είναι επίσης λάθος να συνδέουμε τη γονιδιακή δίαιτα μόνο με την απώλεια βάρους. Ο στόχος είναι όχι μόνο η μείωση του σωματικού βάρους, αλλά και η βελτίωση της διατροφικής άνεσης για ασθενείς με διάφορα προβλήματα.
Αντικείμενο και εύρος της έρευνας στη διατροφική γονιδιωματική
Η διατροφική γονιδιωματική είναι η μελέτη της αλληλεπίδρασης μεταξύ γονιδιώματος και διατροφής. Αυτή η επιστήμη περιλαμβάνει τη διατροφική γονιδιωματική και τη διατροφική γενετική, που έχουν διαφορετικές προσεγγίσεις για τη μελέτη αυτών των σχέσεων. Στην πρώτη περίπτωση, είναι κρίσιμο να καθοριστεί η επίδραση ενός συγκεκριμένου τύπου τροφής στην έκφραση των γονιδίων και πώς αυτή επηρεάζει την ομοιόσταση και την κατάσταση του σώματος. Η διατροφική γενετική, αντίθετα, ασχολείται με την ταυτοποίηση γονιδίων που επηρεάζουν τον κίνδυνο για διατροφικά νοσήματα όπως ο διαβήτης, η παχυσαρκία ή οι καρδιαγγειακές παθήσεις. Έχει αποδειχθεί ότι κάθε άνθρωπος έχει διαφορετική ευαισθησία σε αυτού του είδους τις ασθένειες. Ένα καλό παράδειγμα είναι το κάπνισμα και η σχέση του με τον καρκίνο του πνεύμονα. Οι βασικοί παράγοντες είναι φυσικά ο αριθμός των τσιγάρων και ο χρόνος. Παρ’ όλα αυτά, κάθε άνθρωπος είναι ευάλωτος σε διαφορετικό βαθμό στην εμφάνιση αυτής της ασθένειας. Η διατροφική γενετική είναι η μελέτη τέτοιων σχέσεων.
Διαφορές στο ανθρώπινο γονιδίωμα
Η ποικιλία των φαινοτύπων σε έναν πληθυσμό οφείλεται στην παρουσία αλληλομόρφων, δηλαδή εναλλακτικών εκδόσεων του ίδιου γονιδίου. Αυτός είναι ένας από τους λόγους για τους οποίους οι άνθρωποι αντιδρούν διαφορετικά στην επίδραση του περιβάλλοντος, του τρόπου ζωής ή του τύπου διατροφής. Μπορεί να περιγραφεί σύντομα ως μετάλλαξη ενός νουκλεοτιδίου. Το ανθρώπινο γονιδίωμα δεν είναι τέλειο. Διαφορές όπως το χρώμα των μαλλιών, των ματιών ή του δέρματος είναι ορατές με την πρώτη ματιά. Ωστόσο, δεν μπορούμε να ελέγξουμε με τον ίδιο τρόπο πώς ένα άτομο αντιδρά σε συγκεκριμένα αμινοξέα ή πόσο ευάλωτο είναι στον διαβήτη. Γι’ αυτό ήταν τόσο σημαντικό να ξεκινήσει η μελέτη του ανθρώπινου DNA. Λόγω της παρουσίας πολλών γονιδιακών πολυμορφισμών που επηρεάζουν την ανάπτυξη διατροφικών νοσημάτων, η ανάπτυξη μιας εξατομικευμένης διατροφής βασισμένης σε γενετικές προδιαθέσεις και αποτελεσματικής στην πρόληψη ή θεραπεία αυτών των ασθενειών είναι μια εξαιρετικά δύσκολη πρόκληση.
Πώς μπορεί η διατροφική γονιδιωματική να βοηθήσει στην πρόληψη ασθενειών;
Περίπου 180 εκατομμύρια άνθρωποι παγκοσμίως πάσχουν από διαβήτη. Εκτιμάται ότι ο αριθμός αυτός μπορεί να φτάσει σχεδόν τα 300 εκατομμύρια έως το τέλος του 2025. Δεν υπάρχει ακόμη αποτελεσματική μέθοδος πρώιμης διάγνωσης. Ωστόσο, υπάρχει φως στο τούνελ. Σημαντικό ρόλο στην εκδήλωση του διαβήτη παίζουν περιβαλλοντικοί παράγοντες που αλληλεπικαλύπτονται με τη γενετική προδιάθεση. Αυτοί οι παράγοντες περιλαμβάνουν τη διατροφή και τη σωματική δραστηριότητα, αλλά και τη γενετική προδιάθεση. Έχει αποδειχθεί ότι η παρουσία ορισμένων γονιδίων μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο για αυτή την ασθένεια. Συγκεκριμένα το γονίδιο TCF7L2, αλλά και τα rs12255372 και rs7903146. Μετά από εκτενή έρευνα, επιστήμονες από τη Φινλανδική Μελέτη Πρόληψης Διαβήτη βρήκαν συσχέτιση μεταξύ της παρουσίας αυτού του γονιδίου και αυξημένου κινδύνου νόσου. Σημαντικό είναι ότι ο κίνδυνος αυξάνεται μόνο αν δεν ληφθούν προληπτικά μέτρα.
Έρευνα σε άτομα υψηλού κινδύνου
Στη μελέτη συμμετείχαν 522 υπέρβαρα άτομα με μειωμένη ανοχή στη γλυκόζη. Αυτά τα άτομα χωρίστηκαν τυχαία σε ομάδα παρέμβασης ή ομάδα ελέγχου. Στην πρώτη ομάδα δόθηκε μεγάλη έμφαση σε προληπτικά μέτρα. Οι ασθενείς έλαβαν λεπτομερείς διατροφικές συστάσεις και συμβουλεύονταν τακτικά γιατρούς και διατροφολόγους. Η διατροφή τους βασιζόταν στον περιορισμό απλών σακχάρων, κορεσμένων λιπαρών και στην αύξηση της ποσότητας φυτικών ινών στην καθημερινή διατροφή. Επιπλέον, ασκούνταν τακτικά με μέτρια ένταση. Η ομάδα ελέγχου έλαβε γενικές συστάσεις για τα οφέλη της απώλειας βάρους και της αυξημένης σωματικής δραστηριότητας. Η μέση διάρκεια της μελέτης ήταν 3,9 χρόνια. Μετά από αυτό το διάστημα, όλοι οι ασθενείς εξετάστηκαν λεπτομερώς, συμπεριλαμβανομένων αλλαγών στο γενετικό υλικό. Αποδείχθηκε ότι παρά τα γονίδια που πιθανώς αυξάνουν τον κίνδυνο διαβήτη, οι αλλαγές στον τρόπο ζωής και η υιοθέτηση κατάλληλης διατροφής επέτρεψαν την αποφυγή της νόσου. Τα συμπεράσματα είναι προφανή. Οι γενετικές προδιαθέσεις μπορούν να εκδηλωθούν, αλλά μόνο αν συντρέχουν οι κατάλληλες συνθήκες. Ο καθιστικός τρόπος ζωής και η έλλειψη επαρκούς γνώσης στον τομέα της διατροφής είναι ένας εύκολος δρόμος για την ανάπτυξη πιθανών ασθενειών.
Υπάρχει γονίδιο παχυσαρκίας;
Το θέμα είναι πιο πολύπλοκο. Πράγματι, υπάρχουν γονίδια που ενδεχομένως υποδεικνύουν αυξημένο κίνδυνο παχυσαρκίας. Εδώ ισχύει κάτι παρόμοιο με τα γονίδια που σχετίζονται με τον διαβήτη. Γονίδια όπως τα FTO, FABP ή FABP2 μπορούν με τη δράση τους να συμβάλλουν στην παχυσαρκία. Αναφερόμαστε μεταξύ άλλων σε αυξημένη ευαισθησία στην παχυσαρκία, αυξημένη αποθήκευση λίπους και βραδύτερο μεταβολισμό. Αυτό δεν σημαίνει ότι άνθρωποι με τέτοια γονίδια δεν μπορούν να απολαμβάνουν υγεία και λεπτή σιλουέτα. Το να αποδίδουμε τα πάντα στα γονίδια δεν έχει πολύ νόημα. Αυτό συμβαίνει γιατί το γονιδίωμα αποτελεί μόνο το 10% και το υπόλοιπο 90% είναι ο τρόπος ζωής μας, η διατροφή, η σωματική δραστηριότητα, ο αριθμός των στρεσογόνων καταστάσεων, η διάρκεια του ύπνου και πολλά άλλα. Επομένως, ο καθένας επηρεάζει το αν παρέχει στο σώμα του τέτοιες συνθήκες ώστε να εκδηλωθούν οι γενετικές του προδιαθέσεις.
Το μέλλον της διατροφικής γονιδιωματικής
Στο μέλλον θα είναι δυνατό να χρησιμοποιούνται πληροφορίες για την αλληλεπίδραση θρεπτικών συστατικών και γονιδίων, ώστε να εκτιμώνται ατομικά οι κίνδυνοι ή τα οφέλη από την κατανάλωση συγκεκριμένων προϊόντων ή διατροφικών προτύπων. Προς το παρόν, η έρευνα στο γονιδίωμα είναι πολύ ακριβή και θα περάσει πολύς χρόνος μέχρι να εφαρμοστεί σε μεγάλη κλίμακα. Παρ’ όλα αυτά, έχει μεγάλο μέλλον, ειδικά στην πρόληψη ασθενειών του σύγχρονου πολιτισμού ή καρκίνου, αλλά όχι μόνο. Η προδιάθεση συγκεκριμένων ατόμων, π.χ. σε κάποιο άθλημα ή επάγγελμα, θα είναι επίσης δυνατή σύμφωνα με τους επιστήμονες. Ηθικά ζητήματα που σχετίζονται με την ανάπτυξη της έρευνας στη διατροφική γονιδιωματική και γενετική είναι επίσης σημαντικά. Αφορά το πώς συλλέγονται και αποθηκεύονται πληροφορίες για ατομικές γενετικές παραλλαγές. Αυτό εγκυμονεί κίνδυνο κατάχρησης, μόνο και μόνο λόγω του ατομικού γενετικού κώδικα.
Περίληψη
Δεν μπορεί να αρνηθεί κανείς ότι η ανθρωπότητα επιδιώκει την εξέλιξη. Η διατροφική γονιδιωματική είναι αναμφίβολα το μέλλον της συμβατικής διαιτολογίας. Αν χρησιμοποιηθεί σωστά, σίγουρα θα μας επιτρέψει ως πολιτισμό να φτάσουμε σε ένα νέο, υψηλότερο επίπεδο. Ποιος ξέρει, ίσως η εμφάνιση διατροφικών νοσημάτων μειωθεί σημαντικά ή ακόμα και εξαλειφθεί. Οι διατροφολόγοι θα μπορούν να δημιουργούν ακριβή διατροφικά πλάνα προσαρμοσμένα στο ατομικό γονιδίωμα των ασθενών. Η έρευνα συνεχίζεται και περιμένουμε με ανυπομονησία νέες αναφορές.
