Η υπέρταση ονομάζεται επίσης «σιωπηλός δολοφόνος». Ωστόσο, αυτός δεν είναι υπερβολικός όρος, καθώς μπορεί να μην αισθανθούμε πρακτικά καθόλου παρενέργειες αυτής της κατάστασης για πολύ μεγάλο χρονικό διάστημα. Επιπλέον, υπάρχουν πολλοί παράγοντες που οδηγούν σε υπέρταση και συνήθως είναι το αποτέλεσμα συγκεκριμένου συνδυασμού πολλών παραγόντων. Αυτό που είναι σίγουρα αισιόδοξο είναι το γεγονός ότι πρόκειται για μια διατροφική πάθηση, αλλά και ο ίδιος ο τρόπος ζωής μπορεί να έχει σημαντική επίδραση στο αν θα αρρωστήσουμε. Όλα αυτά καθιστούν τη συμπεριφορά και τις συνήθειές μας καθημερινά πολύ σημαντικές. Επομένως, αξίζει να ενημερωθούμε για τον μηχανισμό εμφάνισης της νόσου, ώστε να μπορούμε να προστατευτούμε αποτελεσματικά.
Τι είναι η υπέρταση;
Η φυσιολογική αρτηριακή πίεση ενός ενήλικα θα πρέπει να κυμαίνεται μεταξύ 120-129/80-84 mmHg. Τέτοιες τιμές θεωρούνται φυσιολογικές και μικρές διακυμάνσεις προς τη μία ή την άλλη κατεύθυνση σίγουρα δεν οδηγούν στη διάγνωση αυτής της νόσου. Ωστόσο, υπέρταση μπορεί να διαγνωστεί όταν η πίεση υπερβαίνει τα 140/90 mmHg. Αξίζει να σημειωθεί ότι για την αρχική διάγνωση μιας τέτοιας πάθησης απαιτείται η παρουσία τέτοιων αποτελεσμάτων σε δύο επισκέψεις σε γιατρό με διαφορά αρκετών μηνών. Επιπλέον, σε πολύ υψηλότερες τιμές, η διάγνωση μπορεί να γίνει σε πολύ μικρότερα διαστήματα, από μερικές ημέρες έως μερικές εβδομάδες. Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται αύξηση του ποσοστού εμφάνισης αυτής της νόσου σχεδόν σε όλο τον κόσμο. Σύμφωνα με τη πανεθνική μελέτη WOBASZ του 2014, σχεδόν 10 εκατομμύρια άνθρωποι πάσχουν από υπέρταση και σχεδόν οι μισοί δεν γνωρίζουν την ύπουλη απειλή. Αυτός είναι πραγματικά ένας τεράστιος αριθμός. Επιπλέον, είναι πιθανό αυτό το ποσοστό να διπλασιαστεί μέχρι το 2035, αν η κατάσταση δεν βελτιωθεί. Είναι σημαντικό να γνωρίζουμε ότι η υπέρταση οδηγεί σε πολλές επικίνδυνες επιπλοκές. Είναι η πιο συχνή αιτία άλλων καρδιαγγειακών παθήσεων. Μακροπρόθεσμα μπορεί να προκαλέσει εγκεφαλικά επεισόδια, εμφράγματα και ακόμη και βλάβες στα νεφρά ή την όραση.
Παράγοντες κινδύνου για υπέρταση
Οι παράγοντες κινδύνου για την εμφάνιση υπέρτασης διακρίνονται σε πρωτογενείς και δευτερογενείς. Αναπτύχθηκαν στην έκθεση NFZ για την υπέρταση του 2019. Στην πρώτη ομάδα περιλαμβάνονται:
- παχυσαρκία
- υπερβολική πρόσληψη νατρίου
- γενετικοί παράγοντες
- χρόνιο στρες
Στη δεύτερη ομάδα παραγόντων περιλαμβάνονται:
- υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ
- νεφρική νόσος
- άπνοια ύπνου
- μερικά φάρμακα
- Νόσος Cushing
- πρωτοπαθής υπεραλδοστερονισμός
- Φαιοχρωμοκύτωμα
Μετά την ανάλυση των πιθανών παραγόντων κινδύνου, αναγνωρίζουμε αμέσως ότι πολλοί από αυτούς βρίσκονται εκτός του ελέγχου μας. Άλλοι και η τροποποίησή τους όμως βρίσκονται εντός της εμβέλειάς μας. Επομένως, αξίζει να κάνουμε ό,τι είναι δυνατό για να μην αυξήσουμε τον πιθανό κίνδυνο εμφάνισης υπέρτασης στο μέλλον.
Παχυσαρκία και υπέρταση
Δεν είναι μυστικό ότι η παχυσαρκία μπορεί να οδηγήσει σε πολλές σοβαρές επιπλοκές και να είναι άμεση αιτία πολλών ασθενειών. Στην υπέρταση δεν είναι διαφορετικά. Το ποσοστό των υπέρβαρων και παχύσαρκων ατόμων αυξάνεται συνεχώς. Σύμφωνα με τις πιο πρόσφατες εκτιμήσεις, το 2025 περίπου το 25% των παχύσαρκων γυναικών και περίπου το 30% των παχύσαρκων ανδρών θα ζουν στην κοινωνία μας. Σήμερα υπάρχουν παγκοσμίως σχεδόν 530 εκατομμύρια άνθρωποι που είναι παχύσαρκοι. Αυτή η κατάσταση δεν είναι τίποτε άλλο παρά μια παθολογική, υπερβολική συσσώρευση κίτρινου λιπώδους ιστού στο σώμα μας. Εκτός από τις αρνητικές επιπτώσεις στις καθημερινές λειτουργίες και την άνεση της ζωής – ειδικά στον κοινωνικό τομέα – μπορεί επίσης να οδηγήσει σε υπέρταση. Σε αυτή την περίπτωση, η αλλαγή στη σύνθεση του αίματος είναι καθοριστικής σημασίας. Σε αυτή την κατάσταση, η ποσότητα των HDL λιποπρωτεϊνών μειώνεται, ενώ η ποσότητα της LDL χοληστερόλης αυξάνεται. Επιπλέον, μπορεί να υπάρξει μειωμένη ευαισθησία των κυττάρων στην ινσουλίνη, που με τη σειρά της οδηγεί σε μείωση της ανεκτικότητας των ιστών στη γλυκόζη. Αυτοί είναι οι παράγοντες που μπορούν να καθορίσουν την εμφάνιση υπέρτασης στο μέλλον, και δυστυχώς αυτό συμβαίνει πολύ συχνά.
Γιατί είναι επιβλαβές το υπερβολικό αλάτι;
Η υψηλή πρόσληψη αλατιού, πιο συγκεκριμένα νατρίου, είναι μία από τις αιτίες της υπέρτασης. Οι διεξαχθείσες έρευνες και παρατηρήσεις δείχνουν σαφώς τη σύνδεση μεταξύ της υψηλής πρόσληψης αυτού του μικροστοιχείου και της εμφάνισης υπέρτασης. Τα πιο πρόσφατα διατροφικά πρότυπα αναφέρουν ότι θα πρέπει να λαμβάνετε έως και 5 γραμμάρια νατρίου την ημέρα. Δυστυχώς, στη χώρα μας υπερβαίνουμε κατά μέσο όρο κατά 4 έως 6 γραμμάρια την ημέρα. Είναι πάρα πολύ. Το γεγονός είναι ότι το αλάτι περιέχεται σε τόσα πολλά τρόφιμα που απαιτεί μεγάλη αυτοσυγκράτηση για να περιορίσει κανείς την κατανάλωσή του. Ο πιο απλός τρόπος θα μπορούσε να είναι να αλατίζουμε το φαγητό λιγότερο. Διότι το υπερβολικό νάτριο στην κυκλοφορία του αίματος μπορεί να μειώσει σημαντικά την ελαστικότητα των αιμοφόρων αγγείων. Επιπλέον, παραποιεί την αγγειακή αντίσταση και ταυτόχρονα επηρεάζει τη λειτουργία των νεφρών, που είναι καθοριστικοί για την αρτηριακή πίεση. Αυτό που ίσως εκπλήσσει πολλούς είναι ότι και ο περιορισμός της πρόσληψης νατρίου σχεδόν στο μηδέν μπορεί να ευνοήσει την εμφάνιση υπέρτασης. Διότι αυτή η χημική ένωση είναι επίσης απαραίτητη για την ομαλή λειτουργία του σώματος και αποτελεί, μαζί με το κάλιο, τα βασικότερα ηλεκτρολύτες στο σώμα μας.
Είναι το στρες και οι γενετικοί παράγοντες σημαντικοί παράγοντες που οδηγούν στην υπέρταση;
Το στρες μας συνοδεύει από την αρχή. Το βραχυπρόθεσμο στρες δεν είναι κακό. Αντίθετα, μπορεί να κινητοποιήσει το σώμα μας να δράσει και να μας επιτρέψει να συγκεντρωθούμε σε μια συγκεκριμένη ενέργεια. Δυστυχώς, οι καιροί που ζούμε είναι πολύ αγχωτικοί. Ένα μεγάλο ποσοστό ανθρώπων ζει σε σχεδόν συνεχή στρες και το χρόνιο στρες είναι επικίνδυνο για την υγεία μας. Τελικά, μπορεί να επηρεάσει πολύ αρνητικά τα αιμοφόρα αγγεία μας. Αυτό οφείλεται στο συμπαθητικό νευρικό σύστημα, στο οποίο επιδρά άμεσα. Αυτό συχνά οδηγεί σε στένωση των αιμοφόρων αγγείων, με αποτέλεσμα η πίεση του αίματος που ρέει να είναι σημαντικά αυξημένη. Επιπλέον, υπάρχουν διάφοροι γενετικοί παράγοντες που μπορούν να καθορίσουν την εμφάνιση αυτής της νόσου. Ένα παράδειγμα είναι το σύνδρομο Liddle. Σε αυτή την ειδική περίπτωση υπάρχει μια μετάλλαξη σε ένα γονίδιο που οδηγεί στην εμφάνιση υπέρτασης. Παρ' όλα αυτά, πρόκειται για τόσο σπάνιες περιπτώσεις που οι βασικοί παράγοντες που συμβάλλουν στην εμφάνιση της υπέρτασης εξακολουθούν να είναι διατροφικοί παράγοντες.
Πώς προστατευόμαστε από την υπέρταση;
Υπάρχουν φάρμακα που μπορούν να μειώσουν αποτελεσματικά την αρτηριακή πίεση. Ωστόσο, δεν αξίζει να καταφύγουμε σε αυτά αν αναγκαστούμε να τα χρησιμοποιήσουμε. Μια πολύ καλύτερη λύση θα ήταν η υιοθέτηση ενός τρόπου ζωής και διατροφής που μας προστατεύει από την ανάπτυξη αυτής της ύπουλης νόσου.
Πρώτον, άσκηση και απώλεια βάρους
Η Πολωνική Εταιρεία Καρδιολογίας αναφέρει ότι η μείωση του σωματικού βάρους κατά 10–15% έχει σημαντική επίδραση στη μείωση της αρτηριακής πίεσης. Επιπλέον, ο δείκτης BMI δεν είναι τέλειο εργαλείο για την αξιολόγηση της κατάστασης των ασθενών. Θεωρείται ότι η περιοχή μεταξύ 23 και 25 είναι η βέλτιστη για τη διατήρηση φυσιολογικής αρτηριακής πίεσης. Επιπλέον, η σωματική δραστηριότητα είναι ένα εξαιρετικό μέσο κατά αυτής της πάθησης. Τελικά, μπορεί να ενισχύσει την καρδιά, να αυξήσει την απόδοση ολόκληρου του σώματος και έτσι να συμβάλει σημαντικά στη μείωση της πίεσης. Επιπλέον, η μακροχρόνια, μέτρια και κυρίως τακτική άσκηση έχει θετική επίδραση στην ανθεκτικότητα των τοιχωμάτων των αιμοφόρων αγγείων, μειώνει το στρες, μειώνει τον κίνδυνο παχυσαρκίας και βελτιώνει ακόμη και την ευεξία. Για την πρόληψη αυτής της νόσου, συνιστώνται περίπου 30 λεπτά καθημερινής δραστηριότητας. Μπορεί να είναι ένας απλός περίπατος, ποδηλασία, πατινάζ, τρέξιμο, κολύμβηση στην πισίνα ή αεροβική. Σίγουρα ο καθένας θα βρει κάτι για τον εαυτό του.
Περιορίστε την πρόσληψη νατρίου σας
Όπως έχουμε ήδη γράψει, η ημερήσια πρόσληψη νατρίου δεν πρέπει να υπερβαίνει τα 5 γραμμάρια. Αυτή η τιμή μπορεί να φαίνεται πολύ χαμηλή, αλλά είναι κρίσιμη για τη διατήρηση της φυσιολογικής αρτηριακής πίεσης. Το αλάτι μπορεί να προκαλέσει εθισμό όπως η ζάχαρη και πολλοί άνθρωποι δεν μπορούν να φανταστούν τη ζωή τους χωρίς αυτό το μπαχαρικό. Ωστόσο, υπάρχουν πολλές όχι μόνο πιο υγιεινές αλλά και πιο νόστιμες εναλλακτικές. Αυτό μειώνει τον κίνδυνο ασθενειών και μπορεί επίσης να φέρει ποικιλία στην καθημερινή μαγειρική. Πολύ καλές εναλλακτικές του αλατιού μπορεί να είναι όλα τα είδη μπαχαρικών (ξηρά και φρέσκα), χυμοί (ντομάτα, λεμόνι), σκόρδο, κρεμμύδια και πολλά άλλα. Ωστόσο, αν δεν μπορούμε να αποχωριστούμε τη χαρακτηριστική αλμυρή γεύση στη γλώσσα, η χρήση αλατιού καλίου είναι μια καλή λύση. Ας προσθέσουμε ότι όχι μόνο η υπερβολική πρόσληψη νατρίου μπορεί να προκαλέσει υπέρταση. Παρόμοιο αποτέλεσμα μπορεί να προκληθεί από την έλλειψη πολλών άλλων μικροθρεπτικών συστατικών. Για παράδειγμα, καλίου, μαγνησίου και ασβεστίου. Επομένως, αξίζει να αυξήσουμε την κατανάλωση προϊόντων πλούσιων σε αυτές τις χημικές ενώσεις. Σε αυτά περιλαμβάνονται:
- Πατάτες
- Φρούτα και λαχανικά
- Σπόροι οσπρίων
- Ψάρι
- Κρέας
- Γάλα και τα προϊόντα του
Γιατί η κατάχρηση αλκοόλ και το κάπνισμα μπορούν να οδηγήσουν στην εμφάνιση υπέρτασης;
Το κάπνισμα και η υπερβολική κατανάλωση αλκοολούχων ποτών είναι σήμερα από τις πιο συχνές εθιστικές ασθένειες. Το αλκοόλ δεν είναι μόνο ένας συγκεκριμένος προμηθευτής κενών θερμίδων, αλλά συμβάλλει επίσης στην αύξηση της αρτηριακής πίεσης. Επιπλέον, μειώνει την αποτελεσματικότητα των φαρμάκων για την αρτηριακή πίεση, αυξάνοντας έτσι τον κίνδυνο εγκεφαλικών επεισοδίων και άλλων επικίνδυνων για την υγεία παθήσεων. Αντίθετα, το κάπνισμα επηρεάζει άμεσα την πυκνότητα του αίματος, αυξάνοντας την πίεσή του. Επιπλέον, αυξάνεται η συχνότητα των καρδιακών συσπάσεων, κάτι που μακροπρόθεσμα μπορεί να οδηγήσει σε πολλές άλλες παθήσεις του καρδιαγγειακού συστήματος.
Περίληψη
Μπορεί κανείς να πει χωρίς υπερβολή ότι εμείς οι ίδιοι, καθώς και ο τρόπος ζωής και η διατροφή μας, έχουν άμεση επίδραση στην αρτηριακή πίεση. Επομένως, είναι καλύτερο να προλαμβάνουμε την εμφάνιση της υπέρτασης παρά να αντιμετωπίζουμε αργότερα επιπλοκές και μια μακροχρόνια διαδικασία θεραπείας. Αξίζει να σημειωθεί ότι η διάγνωση αυτής της ασθένειας γίνεται συνήθως σχετικά αργά. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι δεν προκαλεί σχεδόν καθόλου συμπτώματα μέχρι να είναι σχεδόν πολύ αργά. Επομένως, αξίζει να μετράμε τακτικά την αρτηριακή πίεση και να μην υποτιμούμε πιθανά συμπτώματα.
